Wieszcz wraca na miejsce z dokumentami

To dwa dokumenty, które odnaleziono w lutym tego roku podczas przenosin pomnika. Przypomnijmy, w ramach realizacji inwestycji drogowej przy Sikorskiego, trzeba było przesunąć pomnik o kilkanaście metrów, aby zrobić miejsce na nowe rondo. Przy demontażu konstrukcji obiektu odnaleziono metalową tubę, w której umieszczone były dwa dokumenty. Jeden z 1945 roku, drugi z 1957. Niezwłocznie przekazano je do pracowni konserwatorskiej Izabeli Działak-Dąbrowskiej. Pani Iza jest konserwatorem dzieł sztuki, specjalizującym się w zabytkach z papieru i skóry. Konserwacji gorzowskich dokumentów dokonała na indywidualne zlecenie.  

 

Jak mówi, proces trwał ponad sześć miesięcy i był dość skomplikowany. Papier obu dokumentów był słabej jakości i jego rekonstrukcja była wyzwaniem. Ciekawostką jest fakt, że oba dokumenty, zarówno ten z 1945 roku i drugi z 1957 były przygotowane na niemal identycznym papierze dlatego proces odzyskiwania wyglądał w obu przypadkach bardzo podobnie.

 

Pierwszy akt erekcyjny z 1945 roku, związany jest z budową Pomnika Wolności. Drugi akt erekcyjny z 1957 roku dotyczy budowy pomnika Adama Mickiewicza. Podobieństwo obu dokumentów sugeruje, że autor aktu erekcyjnego dotyczącego pomnika Adama Mickiewicza wzorował się na wcześniejszym akcje z 1945 roku.

 

Teraz odnowione dokumenty zostaną skopiowane i umieszczone z powrotem pod cokołem pomnika Adama Mickiewicza w kapsule czasu, wraz z nowym dokumentem o współczesnym Gorzowie. Taką uroczystość planuje prezydent miasta Jacek Wójcicki jako symboliczne zamknięcie inwestycji wzdłuż ulicy Sikorskiego. Termin tego wydarzenia to druga połowa września.

 

Tymczasem wieszcz wraca na swoje miejsce na cokole. Firma, realizująca prace budowlane wzdłuż ulicy Sikorskiego, w piątkowe przedpołudnie podjęła prace nad posadowieniem Adama Mickiewicza w miejscu docelowym. Sam cokół pod pomnikiem czeka jeszcze na renowację i odbudowę, co nastąpi w najbliższych dniach. Podobnie teren wokół pomnika, który będzie obłożony kostką granitową.

 

Kapsuła czasu z kopią odnowionych aktów erekcyjnych pomnika, opisem historii i znaczenia monumentu, a także słowem dla przyszłych pokoleń o współczesnym Gorzowie, zostanie umieszczona pod jednym z bloków granitowych przy cokole pomnika.

 

Pomysł budowy pomnika Adama Mickiewicza w Gorzowie zrodził się w 1955 roku, w czasie obchodów setnej rocznicy śmierci wieszcza. W tym samym roku odsłonięto zrekonstruowany, po zniszczeniu przez okupantów, pomnik Mickiewicza w Krakowie, natomiast w Poznaniu wmurowano kamień węgielny pod nowy pomnik, a w Teatrze Polskim przygotowano premierę „Dziadów”, których nie grano od czasu zakończenia wojny.

 

Wybór wieszcza, jako pierwszej postaci uczczonej pomnikiem w powojennym Gorzowie, nie był zatem kwestią przypadku. Z aktu erekcyjnego wynika, że pomysłodawcą powstania monumentu był Leon Heagenbarth – grafik, nauczyciel plastyki, działacz kultury i społecznik, autor późniejszych materiałów związanych z budową pomnika, m.in. zaproszeń i znaczków. Jego ręką został również wykaligrafowany sam tekst aktu erekcyjnego. Wniosek Haegebartha w sprawie budowy pomnika został rozpatrzony i przyjęty przez Miejską Radę Narodową w połowie 1955 roku.

 

9 listopada 1955 roku ogłoszono skład Społecznego Komitetu Budowy Pomnika Adama Mickiewicza w Gorzowie. Przewodniczącym powołanego gremium został doktor Edward Stapf, lekarz cieszący się ogromnym autorytetem i niezaangażowany politycznie znany społecznik.

 

Fundusze na budowę pomnika zostały pozyskane ze zbiórki przeprowadzonej przez lokalną społeczność, ogólna mobilizacja mieszkańców rozpoczęła się już w listopadzie 1955 r., kiedy wpłynęła pierwsza wpłata na realizację pomysłu. Środki pochodziły z wpłat indywidualnych i grupowych, zbiórek złomu, loterii fantowej, do akcji włączyły się szkoły i zakłady pracy. Zebrana kwota najprawdopodobniej wyniosła około 300 tys. „starych złotych”.

 

Równolegle ze zbiórką środków trwały prace organizacyjne, wybór miejsca na pomnik, projektu monumentu, materiału i sposobu odlewu. Wśród wielu pomysłów na ulokowanie pomnika, w listopadzie 1955 r. brano pod uwagę dwa miejsca – plac Wolności i plac Jedności Robotniczej (obecnie skwer przy ul. Dzieci Wrzesińskich). Ostatecznie wybrano pierwszy wariant, a pomnik został ustawiony w miejscu, gdzie we wrześniu 1945 roku planowano budowę Pomnika Wolności, który miał upamiętniać wyzwolenie Miasta. Inicjatywa nie doszła jednak do skutku, nazwa „plac Wolności” z upływem czasu zanikła, a na zaproszeniach z 1957 roku, na uroczyste odsłonięcie pomnika, wspomina się już o „Placu u wylotu ul. Dworcowej”.

 

Przy wyborze projektu pomnika postanowiono skorzystać z wcześniej ogłoszonego konkursu w Poznaniu, w którym udział wziął Józef Gosławski i to właśnie dzieło jego autorstwa zostało wybrane do uwiecznienia w Gorzowie. W pierwotnym założeniu prawa ręka Adama Mickiewicza była lekko uniesiona do góry, w trakcie prac zmieniono jednak koncepcję, przez co ręka wieszcza jest nienaturalnie wydłużona. Odlew pomnika wykonano w Zakładach Mechanicznych „Gorzów”, z szarego żeliwa.

 

Odsłonięcie pomnika Adama Mickiewicza w Gorzowie, pierwszego w ówczesnym województwie zielonogórskim, drugiego na tak zwanych Ziemiach Odzyskanych, odbyło się 15 grudnia 1957 roku, po przeszło dwóch latach prac i mobilizacji lokalnej społeczności. Uroczystości rozpoczęto w samo południe, do licznie zgromadzonych mieszkańców przemówił przewodniczący Komitetu, podkreślając rolę Mickiewicza, jako orędownika walki o wolność uciśnionych narodów oraz zwolennika postępu i przemian społecznych. Odsłonięcia pomnika dokonał Jan Lembas – przewodniczący prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej. Powstanie pomnika miało zapewnić trwały wyraz patriotycznych postaw i uczuć mieszkańców, którzy tworzyli nową społeczność, w wyzwolonym mieście.

 

Z doniesień ówczesnej prasy wynika, że w latach 60-tych XX w., w dniach związanych z życiem i twórczością Adama Mickiewicza, jak również w Dniu Oświaty, Książki i Prasy, u stóp pomnika składano wieńce i kwiaty, w hołdzie wieszczowi. Współcześnie skwer przy pomniku był również niejednokrotnie miejscem happeningów i wydarzeń okolicznościowych.

 

W 2016 roku, w związku z rozpoczęciem prac inwestycyjnych, Rada Miasta Gorzowa uchwałą nr XXXIV/411/2016 podjęła decyzję o zmianie lokalizacji pomnika i przesunięciu monumentu o 12 metrów. Natomiast 10 lutego 2020 roku przy demontażu cokołu, nadzorowanym przez archeologów z Muzeum Lubuskiego im. Jana Dekerta, natrafiono na żelazną tubę zawierającą dwa dokumenty: akt erekcyjny Pomnika Wolności z 1945 r. i akt erekcyjny Pomnika Adama Mickiewicza z 1957 r. Tuba była uszkodzona, nieszczelna, w środku znajdowała się woda, dlatego też jej zawartość została niezwłocznie przekazana do renowacji w Pracowni Konserwacji Papieru i Skóry Muzeum Narodowego w Szczecinie. 10 września 2020 r. oba akty erekcyjne powróciły po zakończonej konserwacji do Gorzowa.

 

1. Zysnarski Jerzy, Jak wznoszono pomnik Wieszcza na placu Wolności w Gorzowie [w:] Ziemia Gorzowska,  21.XII.1984 r.

2. Zysnarski Jerzy, Exegi Monumentum… [w:] Ziemia Gorzowska, 15.I.1988 r.

3. W Gorzowie odsłonięto pomnika A. Mickiewicza [w:] Gazeta Gorzowska, 16.XII 1957 r.

 

 

Komentarze: