Wcale nie jest pewne, czy ruiny leżakowni są zabytkiem
Z MIASTA
red.
2024-05-11 20:16
4650
W ministerstwie mają wątpliwości czy dawna leżakownia browaru Ehrenbergów przy Walczaka – obecnie własność firmy budowlanej TML-INVESTBAU – może być wpisana do rejestru zabytków. O taki wpis wnioskował wojewódzki konserwator zabytków, z kolei inwestor się temu sprzeciwił.
Problemy z zagospodarowaniem działki przy Walczaka należącej do firmy TML-INVESTBAU zaczęły się w połowie 2021 roku, gdy właściciel terenu zarazem inwestor ogłosił, że zamierza wybudować na nim budynek mieszkalny. A wcześniej chce usunąć dawne mury i sklepienia leżakowni.
Na te informacje natychmiast zareagowali społecznicy – nie chcieli, aby stara leżakowania zniknęła z przestrzeni miejskiej. Ratunkiem miało być wpisanie obiektu do rejestru zabytków.
Postępowanie w sprawie wpisania do rejestru zabytków podziemnych magazynów –
leżakowni dawnego browaru, zlokalizowanych przy Walczaka zostało wszczęte postanowieniem z 15 lipca 2021 roku w związku z wnioskiem Stowarzyszenia Eksploracyjno-Historycznego „Warta”.
Wtedy w uzasadnieniu decyzji Lubuski Wojewódzki Konserwator Zabytków wskazał, że ww. obiekt posiada wartości historyczne (wynikające ze związku obiektu z dawnym patrycjatem gorzowskim, branżą browarniczą i działalnością miejscowych projektantów i budowlanych firm wykonawczych), artystyczne (wynikające z „bardzo wysokiej jakości wykonania konstrukcji murowanej z zastosowaniem rzadkiego rozwiązania konstrukcyjnego o stosunkowo dużej rozpiętości sklepień” i podporządkowania „podziemnych kubatur nietypowej funkcji i specjalistycznym wymogom użytkowym) oraz wartości naukowe (odnoszące się do„oryginalnych wartości architektonicznych, pozwalając na badania tego typu obiektu jako cennego przykładu dziewiętnastowiecznego budownictwa przemysłowego w rejonie”).
Na takie postawienie sprawy zareagował inwestor, bo pozostawienie leżakowni na terenie budowy uniemożliwiało realizację jego planów. Stąd TML-INVESTBAU odwołał się od decyzji konserwatora do ministra kultury i dziedzictwa narodowego, pismem 14 czerwca 2023 r.
W zaskarżeniu decyzji firma zarzuciła naruszenie prawa materialnego poprzez jego błędne zastosowanie i uznanie, że „piwnice” położone na nieruchomości są zabytkami nieruchomymi i wymagają objęcia ochroną konserwatorską, pomimo że obiekty te utraciły wszelkie wartości, jakie mogły posiadać w przeszłości (zwłaszcza po pożarze, który zniszczył zabudowania browaru, późniejsze remonty i adaptacje piwnic na cele prowadzenia w nich produkcji pieczarek i składowania warzyw, fatalny stan nieruchomości skutkujący wykreśleniem nieruchomości z ewidencji gminnej zabytków, wydanie decyzji zezwalającej na rozbiórkę i częściowe wykonanie prac rozbiórkowych piwnic) i na dzień wydawania zaskarżonej decyzji nie posiadają żadnych cech historycznych, architektonicznych bądź naukowych, które pozwoliłyby klasyfikować je jako zabytkowe.
Po niemal roku rozpatrywania sprawy ministerstwo wydało decyzję w sprawie leżakowni.
Na podstawie analizy całości akt sprawy, organ odwoławczy (MKiDN) stwierdził, że decyzja Lubuskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków z 26 maja 2023 r. jest przedwczesna i wymaga dodatkowej analizy istniejącego stanu zachowania leżakowni pod względem kompletności procesu technologicznego i zbadania czy ww. zabytek jest nośnikiem istotnych wartości artystycznych, historycznych lub naukowych jako zabytek architektury i budownictwa. Należy bowiem podkreślić, że organ pierwszej instancji nie wyjaśnił czy ww. obiekt posiada wartości zabytkowe ponad inne zachowane obiekty tego typu. Jednocześnie, w uzasadnieniu decyzji wskazano na wartość typologiczną obiektu („przykład dziewiętnastowiecznego budownictwa przemysłowego w regionie”), przy czym z akt sprawy nie wynika, na podstawie jakiego materiału porównawczego Lubuski Wojewódzki Konserwator Zabytków dokonał takiej oceny.
Wskazane wyżej uchybienia powodują konieczność przekazania niniejszej sprawy do rozpatrzenia przez organ pierwszej instancji. W związku z powyższym, ponownie rozpatrując sprawę Lubuski Wojewódzki Konserwator Zabytków w pierwszej kolejności powinien dokonać pełnej analizy wniosku Stowarzyszenia Eksploracyjno-Historycznego„Warta”, a w dalszej kolejności winien ustalić i ocenić aktualny stan faktyczny sprawy (związany m.in. z wpływem rozbiórki części pomieszczeń na posiadane wartość ww. obiektu jako zabytku techniki i z wyłączeniem z gminnej ewidencji zabytków) oraz ustalić czy ww. leżakownie dawnego browaru posiadają wartości uzasadniające objęcie ich prawną ochroną konserwatorską poprzez wpis do rejestru zabytków. Trzeba podkreślić, że orzeczenie organu ochrony zabytków nie może pozostawiać wątpliwości co do określenia wartości przedmiotu ochrony prawnej.
Komentarze: